I. ĐẠI CƯƠNG

Acetaminophen hay paracetamol là thuốc được sử dụng rộng rãi cho điều trị giảm đau và hạ sốt. Các chế phẩm đa dạng có thể đơn độc hoặc phối hợp với diphenhydramine, codeine hoặc propoxyphene.

Liều Acetaminophen gây độc gan là trên 200mg/kg ở trẻ em hoặc 6-7g ở người lớn. Nguy cơ cao ngộ độc acetaminophen đối với bệnh nhân nghiện rượu và sử dụng các thuốc gây giảm .

Ngộ độc mạn tính acetaminophen có thể xảy ra nếu bệnh nhân nghiện rượu hoặc đang uống INH sử dụng trên liều điều trị hàng ngày. Trẻ em cũng có thể gặp tổn thương gan khi dùng liều acetaminophen từ 60-150mg/kg/ngày trong 6 – 8 ngày.

II. CHẨN ĐOÁN

1. Tiêu chuẩn chẩn đoán

Hỏi bệnh sử giúp cho việc xác định độc chất một cách nhanh chóng nếu bệnh nhân hợp tác. Trong trường hợp không hợp tác và hôn mê thì định lượng acetaminophen trong máu thường được khuyến cáo nên làm khi có uống một lượng thuốc chưa xác định.Khám lâm sàng: Giai đoạn sớm thường chưa có triệu chứng hoặc buồn nôn và nôn.

Bệnh nhân có thể rối loạn tri giác hoặc toan chuyển hóa khi uống lượng thuốc lớn (>800mcg) hoặc có các
thuốc phối hợp. Sau 24-48 giờ, men gan (AST, ALT) sẽ tăng. Hoại tử gần sẽ diễn ra và bệnh nhân có thể tử vong. Bệnh lý não, toán chuyển hóa, suy thận cấp cũng có thể gặp. Tổn thương cơ tim, bất thường huyết học bao gồm giảm tiểu cầu và viêm tụy cấp hiếm gặp hơn.

Xét nghiệm:Xét nghiệm thường qui: Công thức máu, đông máu toàn bộ,AST, ALT, bilirubine toàn phần và trực tiếp, amylase máu,BUN, creatinine, ion đồ, khí máu, ECG và đường huyết. Các xét nghiệm được thực hiện mỗi ngày trong 3 ngày liên tiếp để đánh giá tình trạng bệnh.

Xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán: Định lượng acetaminophen máu. Nếu nồng độ trước 4 giờ thấp thì định lượng lần 2 sau 8 giờ ngộ độc là cần thiết cho đánh giá và điều trị.Không cần thiết định lượng acetaminophen trong dịch dạ dày và nước tiểu (trừ trường hợp có yêu cầu đặc biệt).Chẩn đoán xác định bệnh cảnh lâm sàng ngộ độc và định lượng acetaminophen/máu.

2. Chẩn đoán nguyên nhân

Tổn thương gan:

Một trong những sản phẩm chuyển hóa bình thường của acetaminophen bằng men oxy hóa Cytochrome P-450 có độc tính rất cao thường được khử độc nhanh chóng bằng glutathione có trong các tế bào gan (NAPQI). Trong trường hợp ngộ độc, khả năng dự trữ glutathione của tế bào gan không khử độc hết được các sản phẩm NAPQI gây nên tổn thương trực tiếp các đại phân tử dẫn đến tổn thương gan.

Tổn thương thận:

Cũng cùng một cơ chế liên quan đến chuyển hóa P-450 thận. Ngộ độc acetaminophen ở phụ nữ có thai có thể gây thai lưu và sẩy thai tự nhiên.Dược động học: Acetaminophen nhanh chóng hấp thu đạt đỉnh từ 30-120 phút. Thể tích phân bổ (Vd)=0,8-lL/kg. T1/2 là 1-3 giờ ở liều điều trị và có thể hơn 12 giờ ở liều ngộ độc.